محمد حمیدی مقدم: نوبت حضور مستند در بازار جهانی است/ ایزوله کردن سینمای ایران در داخل، معضل است

محمد حمیدی مقدم معتقد است مرکز گسترش سال گذشته بالاترین میزان حضور را در جشنواره‌های رده الف داشته و می‌گوید: حضور یک فیلم مستند به عنوان نماینده اسکار نشان می‌دهد دریچه‌های معرفی مستند را به خوبی گذراندیم و نوبت ارائه آثار در بازار جهانی است.

به گزارش ارتباطات و اطلاع‌رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، امروز سه شنبه 24 فروردین‌ماه، مدیران سازمان سینمایی، محمد حمیدی‌مقدم (مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی)، دکتر علیرضا تابش (مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی) و سید صادق موسوی (مدیر عامل انجمن سینمای جوان) با اجرای رامتین شهبازی در نشستی آنلاین درباره «جایگاه جشنواره‌ها در سینمای پس از انقلاب» صحبت کردند.

در ابتدای این نشست رامتین شهبازی با اشاره به عدم حضور سیدمحمدمهدی طباطبائی‌نژاد (دبیر جشنواره فیلم فجر) در این نشست به دلیل کسالت گفت: پس از انقلاب اسلامی ایران چند جشنواره مختلف را تجربه کردیم. جشنواره‌هایی متنوع که نمی دانم چقدر با تولیدات جدی سینما متناسب هستند. جشنواره های کوتاه، مستند و فجر که برند هستند و فیلمسازان دوست دارند به این جشنواره‌ها فیلم بدهند. ما توانستیم در این جشنواره‌ها استانداردسازی کنیم، جشنواره‌هایی الف که سازمان سینمایی متولی آن هاست و ساز و کار خود را یافته اند.

شهبازی در ادامه پرسشی پیرامون نسبت انقلاب اسلامی با سینمای امروز و این که آیا سینمای ایران توانسته بازتابی از انقلاب اسلامی باشد، مطرح کرد.

تابش: پس از انقلاب به مرور وجوه بین‌المللی سینما پررنگ‌تر می‌شود

علیرضا تابش در پاسخ به این پرسش گفت: پیش از انقلاب اسلامی برخی جشنواره‌های سینمایی برگزار می‌شدند مانند جشنواره رشد که یکی از قدیمی‌ترین جشنواره‌‌های سینمایی است. این جشنواره‌ها متناسب با زیست دوران سینمایی خودشان بودند. از سال 56 به بعد فیلم‌های جدی کاهش می‌یابند و شاهد گسترش فیلم‌های عامه پسند هستیم که جایگاهی در جشنواره‌ها نداشتند. پس از انقلاب اسلامی و وقفه دو ساله شاهد رشد تولیدات سینمایی و شکل گیری جشنواره‌هایی چون فجر هستیم. جشنواره فجر با ایام انقلاب پیوند خورده و مردم با این جشنواره سر و کار دارند. اما در مورد جشنواره های تخصصی به لحاظ مضمون و تعداد فیلم ها باید نسبت آن ها با تولیدات سینمایی بررسی شود. باید گفت پس از انقلاب به مرور وجوه بین‌المللی سینما پر رنگ تر می‌شود و بخش‌های بین‌المللی جشنواره‌ها آرام آرام شکل می‌گیرند. کرونا رویدادها و جشنواره‌ها را تحت تاثیر قرار داده و عرضه فیلم در پلتفرم‌ها هم حاصل این تاثیر است که باید در زمانی مناسب مورد بررسی قرار گیرد.

محمد حمیدی‌مقدم ضمن آرزوی سلامتی برای محمد مهدی طباطبایی‌نژاد بیان کرد: در مدت طی شده از تاریخ انقلاب با وجود خوش بینی‌ها و انتقادها باید گفت فراز و نشیب‌هایی در نسبت با سینمای انقلاب داشتیم. گاهی افول کردیم و گاهی به واسطه خلاقیت فیلمسازان پیشرفت‌هایی داشته ایم. جشنواره اساسا یک فضای لوکس گردهمایی بوده که بیشتر براساس نگره های اروپایی شکل گرفته است. در تلویزیون و وزارت فرهنگ پیش از انقلاب افرادی می آیند که با ذهنیات روشنفکری و اقتباس از اروپایی ها جشنواره ها را شکل می دهند. ما هیچ گاه نتوانستیم جشنواره های خودمان را از این گونه جشنواره های جایزه بده و اروپایی دور کنیم. وقتی موج نوی اول سینمای ایران به وجود می آید هنوز زیست اصلی سینما تحت تاثیر فیلمفارسی است و سینمای جشنواره ای در چنین فضایی شکل می گیرد. پس از انقلاب وقتی وارد جریانی تازه می‌شویم و با توقفی دو ساله برای تحلیل موضوع و ریل گزاری تازه جشنواره فجر تولدی همزمان با موج نوی سینمای ایران می یابد، جشنواره ها مردمی تر می شوند و فیلمسازان هم بر جشنواره تاثیر می‌گذارند. مدیریت فرهنگی باید راهی تازه می‌یافته و به دنبال این موضوع جشنواره فجر فضای روشنفکری را باز می کند و ضمن تاثیر بر جریان فیلمسازی مخاطب مردمی را توسعه می‌دهد.

در ادامه محمد صادق موسوی با تاکید بر این که انقلاب اسلامی بیش از هر چیز یک انقلاب فرهنگی بوده است که تاثیر آن را می توان در تمام حوزه‌ها مثل ادبیات، موسیقی، سینما و ... دید، اظهار کرد: طبیعی است که سینمای پس از انقلاب از انقلاب اسلامی تاثیر پذیرفته و پس از آن جریان‌های سینمایی هم به نوعی راهبری شده اند. چهار سال پس از انقلاب جشنواره ها تعطیل بودند تا نظام جمهوری اسلامی پایه گزاری شود و در جشنواره اول فجر در سال 61 بخشی با عنوان فیلم های 16 میلیمتری داریم. در آن دوره 117 فیلم در بخش فیلم های 8 میلیمتری راه می یابند. از جشنواره سوم فجر در بخش جنبی واژه انجمن سینمای جوانان ایران دیده می‌شود. تا سال 75 این جشنواره بخش فیلم‌های آماتوری را میزبانی می‌کند تا دهه 80 که این جشنواره مستقل می شود. در این راستا انجمن سینمای جوان شکل می‌‌گیرد. ما مشابه این شکل سرمایه گذاری به صورت مدرسه سینمایی انجمن سینمای ایران را در منطقه نداریم. فیلم‌های کوتاه رشد چشمگیری می یابند و جشنواره فیلم کوتاه تهران معتبرترین جشنواره فیلم کوتاه غرب آسیا می شود. این جشنواره به همت تمام فیلمسازان و مدیران رشد خوب و قابل قبولی در چهار دهه گذشته داشته است.

رامتین شهبازی با بیان این پرسش که آیا جشنواره‌ها وابسته به زیست طبیعی سینماگران هستند یا توانسته اند خط دهنده باشند و این جشنواره‌ها نوع زیست را مشخص کنند؟ بحث را ادامه داد و تابش در پاسخ گفت: جشنواره فیلم کودک و نوجوان در ابتدا در کانون برگزار می‌شود اما پس از تاسیس فارابی حمایت از تولید و اکران فیلم های کودک و برگزاری جشنواره جزء سرفصل های اصلی فعالیت این سازمان قرار می گیرد. جشنواره کودک تنها جشنواره تخصصی است که از تهران خارج شده و عمری 33 ساله دارد. توقف هایی در برگزاری داشته اما 20 دوره از آن در شهر اصفهان برگزار شده و تلاش ما این بود که این شهر دبیرخانه دائمی جشنواره باشد. سواد رسانه‌ای ما در دهه‌های 60 و 70 نسبت به دهه‌های بعدی کاملا متفاوت شده و سرگرمی ها هم تغییر کرده اند.

وی با اشاره به توسعه شبکه های اجتماعی و تغییر کاربری آن ها از امری مشارکتی به تعاملی دو سویه افزود: به دلیل این توسعه چند سالی است که بخش وب سری و المپیاد فیلمسازی نوجوانان را در جشنواره کودک ایجاد کردیم. تلاش کردیم که تهیه کنندگان سینمای کودک و نوجوان که جوان تر هستند را ترغیب به سرمایه گذاری در این حوزه کنیم. هرچند در حال گذار و متمایل شدن به زیست های مجازی و حقیقی هستیم و تلاش کردیم به این ذائقه نسل جدید بیش از گذشته توجه کنیم.

حمیدی مقدم: سینماحقیقت وارد لایه‌های زیرین مخاطب مردمی شد

حمیدی مقدم هم درباره تاثیر جشنواره سینماحقیقت بر آشنایی مخاطبان با سینمای مستند گفت: توسعه سینمای مستند یکی از عناصر اصلی پیشرفت سینمای یک کشور است. جان فرانکو رزی پس از دریافت خرس طلا از جشنواره برلین تاثیرگذاری سینمای مستند را در جهان نشان می دهد. پس از رشد چشمگیر فیلم های مستند از اواسط دهه 70 ایجاد محلی اختصاصی برای سینمای مستند احساس می شود و به دلیل تکثر در حوزه های مختلف امکان تداوم حضور به عنوان یکی از بخش های جشنواره فجر وجود ندارد به همین دلیل جشنواره حقیقت مستقل می شود.

وی ادامه داد: برگزاری کلاس های آموزشی و حضور فیلمسازان درجه یک دنیا در جشنواره حقیقت رشد صعودی این جشنواره را نشان می دهد. از آنجایی که فیلمسازان و جریان اصلی سینمای مستند استقلال جشنواره مستند را مطالبه می کنند، این جشنواره از همان ابتدا با قدرت شروع به کار می کند. در این سیر تحولی جشنواره حقیقت از سینمای کشور استفاده و وارد گفتمانی با فیلمسازان مستند می شود و به مرور تعداد مخاطبان این جشنواره با شیبی طبیعی افزایش می‌یابد. این جشنواره دولتی است اما وارد لایه های زیرین مردمی شده و این مخاطبان ماندگار می‌شوند. این جشنواره پس از برگزاری دوره یازده و دوازده در پردیس سینمایی چارسو با انبوهی از مخاطبان رو به رو می شود و به عنوان محلی برای عرضه افکار خلاق در دوره سیزدهم و چهاردهم این تعداد مخاطبان ساماندهی می شوند. از سال گذشته با توجه به وضعیت کرونا ما وارد تجربه جدیدی شدیم که به نوعی مواجه با تعداد بیشتری از مخاطبان بود. در پاسخ به این پرسش که جشنواره سینماحقیقت در زمانه ای که در آن قرار داریم در کجای نقشه است باید گفت این جشنواره مهم‌ترین محل عرضه فیلم های مستند در خاورمیانه است که جشنواره‌ای همتراز با آن در منطقه وجود ندارد و از نظر تکثر آرا در جایگاهی بالا قرار گرفته است.

موسوی: جشنواره حقیقت، کوتاه و کودک سرمایه‌های کشور هستند

موسوی هم وضع خوب جشنواره فیلم کوتاه را به دلیل وضعیت مناسب فیلم‌های کوتاه دانست و ادامه داد: سال گذشته 1500 فیلم کوتاه ساخته شده که 1400 فیلم تقریبا از هیچ بودجه دولتی ای بهره نبرده اند. ما باید قدر این داشته ها را بدانیم. جشنواره حقیقت، کوتاه و کودک سرمایه های کنونی کشور ما هستند و اعتباری خوب در کشور یافته اند.

وی ادامه داد: جشنواره فیلم کوتاه تهران تا سال گذشته تنها در پردیس ملت و مراکز استان‌ها به صورت رایگان پخش می شد اما سال 98 مخاطبان برای تماشای فیلم ها ملزم به خرید بلیت شدند و استقبال خوبی هم شد. در سال 99 تنها 78 هزار بلیت برای تماشای آنلاین فروخته شد و اکران های حضوری هم داشتیم. سعید روستایی، محمد کارت و مهدی جعفری همگی از انجمن سینمای جوانان ظهور کردند و این جریان توانسته به معرفی چهره ها به سینمای داستانی کمک کند.

موسوی تاکید کرد که جشنواره های کودک، کوتاه و حقیقت و فیلم های مرتبط با آن ها سینمای فرهنگی امروز ایران را نمایندگی می کنند و گفت: آقای حمیدی مقدم صریح اشاره کرد که ما ممکن است در جریان عامه پسند سینمای دنیا سهمی نداشته باشیم اما در بخش فرهنگی فیلم‌های ایرانی حرفی برای گفتن داریم. در سال 96 فیلم های کوتاه 1819 حضور در جشنواره های بین المللی را تجربه کردند و 300 نامزدی و 140 جایزه به دست آوردند. در این مدت جشنواره ها از اعتبار فیلمسازان ارتزاق کردند و فیلمسازان هم از اعتبار این فستیوال ها با استفاده از فضای رسانه ای و جایگاهی که میان برخی فیلمسازان ایرانی و بین المللی دارد، شهرت یافته اند. تمام جشنواره های تخصصی از حیث معرفی و کشف استعدادها موفق عمل کرده اند.

مدیر عامل انجمن سینمای جوان ادامه داد: با توجه به موفقیت هایی که در جشنواره های تخصصی با وجود مخاطبان تثبیت شده داریم ما کجا ایستاده ایم؟ آیا مخاطب ما همان مخاطب دهه های قبل است؟

این پرسشی بود که رامتین شهبازی مطرح کرد و علیرضا تابش در پاسخ به آن گفت: سینمای کودک و نوجوان تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته و مخاطبان امروز این سینما فرزندان زمان خودشان هستند که دسترسی خوبی به جهان اینترنت دارند. به همین دلیل چند سالی است که بنیاد سینمایی فارابی سیاست متفاوتی را در حمایت از تولید فیلم کودکان در دستور کار خود قرار دارد. من از زمان حضور آسیب شناسی را با کمک دوستان سینماگر انجام دادم که نتیجه این بود که مسیری را که فارابی برای حمایت از فیلم طی می کرده به تولید فیلم های غیرجذاب منجر می شده است. تصمیم سختی بود اما کارگروه مشورتی را نوسازی کردیم و از افراد جوان تر که مطالعات بین رشته ای داشتند دعوت به همکاری شد و حال تولیدات عجله ای نداریم. فیلم کوتاه متناسب با ذائقه کودکان در چند سال اخیر کمتر داشته ایم و با آقای موسوی صحبت کردیم که فیلمسازان کوتاه را ترغیب به تولید در این زمینه کنیم. حضور مربیان در کنار فیلمسازان کودک و نوجوان فعالیت دیگری بود که انجام دادیم. در عرصه بین الملل هم سینمای کودک و نوجوان توفیقات خوبی داشت و سینمای کودک جنبه های بین المللی به سینمای نوین ایران داد. کتابخانه ویدیویی برای عرضه آثارایجاد کردیم و انیمیشن های موفقی تولید شدند که باید برای تولید آن ها از جوانان فیلمساز که فضای جدیدی در سینمای کودک ایجاد کردند، تشکر کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: سازمان جشنواره که فرم برگزاری جشنواره در آن تعیین تکلیف می شود بهتر است دائمی باشد. نگاه صنوف سینمایی به جشنواره ها، قدرت رسانه سازی فرهنگی، نسبت اقتصاد و پخش با جشنواره ها و شناخت بازار مواردی هستند که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.

حمیدی مقدم: ایزوله کردن سینمای ایران در داخل معضل سینماست

حمیدی مقدم هم با بیان این که می توان در مجموعه سازمان سینمایی تعاملاتی با محیط های دانشجویی داشت و این بررسی ها مورد استفاده کارشناسان قرار گیرد، گفت: ما تفاوتی بزرگ با کشورهای صاحب سینما در آسیا مثل ژاپن و چین داریم. پس از پایه گزاری سینمای نوین ایران ایزوله کردن سینمای ایران در حوزه داخلی خود یکی از معضلات سینماست. برای بقای سینمای ملی سینمای خارجی را نشان ندادیم و این سینما را نازپرورده و لوس بار آوردیم. تجمع فیلم های داخلی و بومی در یک جشنواره حاصل آن نگاه است. هیچ کشوری جز ما صاحب این میزان سهم تولیدات خودش در جشنواره های خودش نیست. این موضوع از همان ابتدا وجود داشته و این بار 80 درصدی سهم تولیدات در جشنواره‌ها برخلاف بسیاری از جشنواره‌های معتبر جهانی مثل ایدفا است که بخش کوچکی برای نگاه به فیلم‌های کشور خود در جشنواره شان دارند.

وی افزود: سینمای داخلی جشنواره ها را تحت فشار قرار می دهد و جوایز اهمیت ویژه ای می یابند. فیلمسازان خود را در رقابت با فیلمسازان بین المللی نمی‌بینند و اهمیت بخش داخلی بسیار بیشتر از خارجی است. در این دوره ما چهار دبیر جشنواره کار روتین خود را انجام می‌دهیم اما بار اضافی نقش پررنگ تری داشته است که باید در سال‌های آتی فکری برای رفع آن کرد.

حمیدی مقدم با اشاره به ورود به جهان آنلاین و برخط گفت: کل جشنواره‌های جهانی وارد یک پوست اندازی با مخاطبان خود خواهند شد و از این نظر ورود به عرصه پلتفرم های جدید، بار را از جشنواره ها برمی دارد و جشنواره محل عرضه یک فیلم نخواهد بود. کشور ما در حوزه آموزش و امور دانشگاهی در جهان رکورددار است و این میزان هنرجو و علاقمند به سینما پرورش می‌یابند. این هنرجویان بدون ایجاد کردن زیرساخت های اصلی می خواهند وارد حوزه تولید شوند. به همین دلیل پدیده برخط موهبتی الهی بود و می تواند بستری مناسب برای رفع نیازهای علاقمندان باشد. ما و دوستان در مجموعه سازمان سینمایی تلاش کردیم که بتوانیم این راه را هموار کنیم. سینمای ما پس از نوزایی دوم دوران موج نوی خود را طی کرده و دوران عرضه به سینمای جهان را هم طی کرده ایم. ما سال گذشته بالاترین میزان حضور در جشنواره های رده الف را داشته ایم و حضور یک فیلم مستند به عنوان نماینده اسکار نشان می دهد ما دریچه های معرفی را به خوبی گذراندیم و حال نوبت ارائه آثار در بازارهای جهانی و فروش فیلم ها در بازارهای نوین است.

موسوی در پایان درباره بازار جدیدی که برای فیلم کوتاه ایجاد شده است، گفت: این بازار و پیشرفت تکنولوژی و فرصت تولید فیلم با هزینه اندک فرصتی برای حضور علاقمندان به این نوع سینماست. ما هر هفته برنامه‌ای تحت عنوان چهار فیلم و چهار ایده داریم و یک سال از آن می‌گذرد و استقبال خوبی از این برنامه شده است. 200 فیلم کوتاه را در پلتفرم های مختلف منتشر کردیم. فیلم کوتاه در سال های گذشته تنها در سینماها فرصت دیده شدن داشت اما با ایجاد مکانیزم های نمایش خانگی امیدوارم روندی رو به رشد را در زمینه پخش فیلم کوتاه داشته باشیم و با ادامه این فرایند علاوه بر علاقمندان به فیلم کوتاه، بیشتر در دل مردم عادی جا باز کنیم.